Ναι, προσεύχομαι, ώστε το Πνεύμα το Άγιο να μην παύσει ποτέ να ενισχύει την πίστη σου, να βαθαίνει την αγάπη σου προς τον Χριστό, ο οποίος είναι το κύριο θεμέλιο όλης της ζωής του κόσμου αυτού.

Οι άφρονες σοφοί του αιώνα μας, που θεωρούν τον εαυτό τους «σοφό», νομίζοντας ότι γνωρίζουν τα πάντα και κατά κάποιον τρόπο θα φέρουν τη μακαριότητα στους ανθρώπους πάνω στη γη, στην πραγματικότητα «ηγάπησαν… μάλλον το σκότος ή το φως».

Μη βλέποντας κάποιος τον περιορισμό του, την αυτοκαταδίκη του σε θάνατο, μοιάζει με κτήνος. Μη αναγνωρίζοντας ότι ο άνθρωπος δεν περιορίζεται στα όρια της πρόσκαιρης ζωής επάνω στη γη, μόνο στην ορατή και αισθητή διάστασή του, μη συνειδητοποιώντας την επικείμενη έξοδο στη θαυμαστή αιωνιότητα που μας αποκαλύπτεται με τον Χριστό, βρίσκεται κατ’ ουσίαν σε βαθύ σκοτάδι άγνοιας για το τί είναι ο Άνθρωπος.

Από την άποψη αυτή η εποχή μας βρίσκεται σε τέτοια οπισθοδρομική κατάπτωση, σε χιλιετίες παγανισμού και λατρείας της σάρκας και των παθών, πράγμα στο οποίο είναι φρικτό να σταθεί η ψυχή. Βλέποντας τους ανθρώπους στο καταχθόνιο αυτό σκοτάδι, ο Γέροντας επί δεκαετίες προσευχόταν γι’ αυτούς με ασυγκράτητη ορμή αγάπης προς τον άνθρωπο. Όταν η Θεία Αγάπη αγγίζει την ψυχή, τότε αυτή θεωρεί με ανέκφραστο τρόμο την Αγιότητα του Θεού, του Χριστού, και φλέγεται από τον πόθο να δει τους πάντες μέσα στο φως αυτής της Αγάπης. Της είναι βέβαια φοβερό να σκεφθεί ότι η ενότητα αυτή με τον Θεό μπορεί κάποτε να διασπασθεί, και εξαιτίας του φόβου αυτού για τον εαυτό της η ψυχή φοβάται και για τους άλλους.

Ο ιερός φόβος της ψυχής έγκειται στο ότι γνωρίζει τα όριά της στην επίγεια εμπειρία, και έτσι, όταν η αιωνιότητα ανοίγεται μπροστά της με τέτοια δύναμη, η ψυχή αποκάμνει από την απειρότητα του Θεού, από κάποια «έκπληξη» η οποία δεν περιγράφεται με τίποτε, και από την ανικανότητα να πιστεύσει ότι αυτό είναι αληθινή πραγματικότητα. Έτσι και οι Απόστολοι στο όρος των Ελαιών «ιδόντες Αυτόν προσεκύνησαν Αυτώ, οι δε εδίστασαν».

Ο δισταγμός σε τέτοιες στιγμές είναι φυσικός για τον φτωχό, μικρό άνθρωπο. Να γιατί όλοι, όσοι πιστεύουν στον Χριστό, πρέπει να βρουν στον εαυτό τους εκείνη την ιερή «μωρία», χωρίς την οποία είναι αδύνατο να αποφασίσουν να υπερπηδήσουν την άβυσσο που μας χωρίζει από την αιωνιότητα.

(Αρχιμ. Σωφρονίου, «Γράμματα στη Ρωσία», εκδ. Ι.Μ.Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ , σ. 148-149)

1. Καί τήν σημερινή Κυριακή, ἀδελφοί χριστιανοί, ἡ Ἐκκλησία μας τιμᾶ ἰδιαίτερα τόν τίμιο Σταυρό, γιατί ὀνομάζεται «Κυριακή μετά τήν Ὕψωσιν τοῦ τιμίου Σταυροῦ». Τήν ἑορτή αὐτή τήν ἑορτάσαμε χθές-προχθές. Καί ὁ λόγος μας σήμερα, λοιπόν, θά εἶναι πάλι γιά τόν Σταυρό τοῦ Κυρίου. – Στό προηγούμενο κήρυγμά μου σᾶς εἶπα ὅτι γιά τήν σωτηρία μας ἔπρεπε νά σταυρωθεῖ ὁ Χριστός. Τό ἔπρεπε λέγεται «δεῖ». Καί ὁ Χριστός εἶπε, «οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τόν Υἱό τοῦ Ἀνθρώπου» (βλ. Ἰω. 3,14). Ἔπρεπε, λοιπόν, νά σταυρωθεῖ ὁ Χριστός, γιατί διαφορετικά δέν θά σωζόμεθα. Αὐτό τό δόγμα, αὐτή ἡ ἀλήθεια, κηρύττει τήν τιμή στόν Τίμιο Σταυρό. Θά ἐξηγήσουμε ἄλλοτε, μέ περισσότερα λόγια σέ ἄλλο κήρυγμά μας, γιατί ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἔπρεπε νά σταυρωθεῖ, γιά νά σωθοῦμε ἐμεῖς. Εἶναι μεγάλη θεολογία αὐτό καί θέλει ἰδιαίτερο λόγο.
2. Ἐδῶ θέλω νά πῶ μόνο γι᾽ αὐτό τό θέμα ὅτι οἱ Ἰουδαῖοι, οἱ ὁποῖοι περίμεναν τόν Μεσσία ὡς ἕνα ἔνδοξο πολιτικό ἡγέτη, πού θά ἐξεγείρει τόν λαό ἐναντίον τῶν Ρωμαίων, δέν μποροῦσαν να δεχθοῦν τόν Ἰησοῦ, ἕνα κρεμασμένο στό ξύλο τοῦ σταυροῦ, γιά Μεσσία. Καί ὅμως ἔτσι, ὡς ἐσταυρωμένο, παρουσίαζε τόν Μεσσία ἡ Παλαιά Διαθήκη, πού ἦταν ἡ Βίβλος τῶν Ἰουδαίων. Πρῶτος ὁ Μωυσῆς εἶχε πεῖ στούς Ἰουδαίους: «Ὄψεσθε τήν ζωήν ὑμῶν κρεαμένην ἀπέναντι τῶν ὀφθαλμῶν ὑμῶν». Καί μάλιστα προέβλεψε τήν ἀπιστία τους καί τούς εἶπε ἀκόμη: «Καί οὐ μή πιστεύσητε τῇ ζωῇ ὑμῶν» (Δευτ. 28,66)! Ἀλλά καί ὁ Ἠσαΐας εἶχε παρουσιάσει τόν Μεσσία ὡς ἀμνό πορευόμενο γιά σφαγή καί εἶπε: «Ὡς πρόβατον ἐπί σφαγήν ἤχθη, καί ὡς ἀμνός ἐναντίον τοῦ κείροντος αὐτόν ἄφωνος» (Ἠσ. 53,7). Καί γιά τόν Ἰερεμία, πού ἡ ζωή του προτύπωνε τόν Μεσσία, εἶπαν οἱ ἐχθροί του νά τόν θανατώσουν μέ τό νά τοῦ βάλουν θανατικό ξύλο στό ψωμί του: «Δεῦτε ἐμβάλωμεν ξύλον εἰς τόν ἄρτον αὐτοῦ» (Ἰερ. 11,19). Καί ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός πού σταυρώθηκε εἶναι Θεός τό εἶχε πεῖ ὁ Ἔσδρας. Εἶπε: «Εὐλογητός Κύριος ὁ ἐκπετάσας τάς χεῖρας αὐτοῦ (δηλαδή, πού σταυρώθηκε) καί σώσας τήν Ἰερουσαλήμ κατέναντι τῶν ὀφθαλμῶν ὑμῶν». Καί ὅπως μᾶς εἶπε τό Εὐαγγέλιο τῆς προηγούμενης Κυριακῆς, ὅταν οἱ ὄφεις θανάτωναν τόν λαό, ὁ Μωυσῆς, μέ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, κρέμασε ὄφι σέ ξύλο καί εἶπε γι᾽ αὐτό τό σημεῖο: «Τοῦτο προσέχετε καί οὐ μή ἀποθάνητε» (Ἀριθμ. 21,8.9). Καί ὁ Δαβίδ πάλι, μιλώντας ὡς ἐκ προσώπου τοῦ Μεσσία, εἶπε γιά τό πάθημά Του στόν Σταυρό: «Ὤρυξαν χεῖράς μου καί πόδας μου, καί διεμερίσαντο τά ἱμάτιά μου ἑαυτοῖς, καί ἐπί τόν ἱματισμόν μου ἔβαλον κλῆρον» (Ψαλμ. 21,17.19). Γι᾽ αὐτό καί τελικά λέγει ὁ Χρυσόστομος στόν ἄπιστο Ἰουδαῖο: «Ἔδει (= ἔπρεπε) τόν Χριστόν σταυρωθῆναι, ὦ παράνομε καί ἀγνώμων Ἰουδαῖε, ὅτι ὁ νόμος καί οἱ προφῆται οὕτως ἐκήρυξαν, σώζεσθαι τήν ἀνθρωπότητα διά Χριστοῦ»!
3. Ἀλλά καί γιά τόν ἴδιο τόν τίμιο Σταυρό ὁ Θεός ἔδωσε σημεῖο καί τόν παρουσίασε ὡς σωτήριο: Ἐνῶ, ὅπως διαβάζουμε στό βιβλίο τοῦ προφήτου Ἰεζεκιήλ, ὅλοι οἱ ἄνομοι καί μή ἀνήκοντες στόν Θεό θά ἐθανατώνοντο, ὅμως τά τέκνα τοῦ Θεοῦ, τά ἔχοντα στά μέτωπά τους τό σημεῖο ΤΑΒ, δηλαδή, τόν Σταυρό, θά ἐσώζοντο ἀπό τήν καταδίκη καί τήν καταστροφή (βλ. Ἰεζ 9,4.6). Ὁ Σταυρός εἶναι τό σημεῖο, πού ἔδωσε ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός στήν ἀνθρωπότητα γιά νά πιστέψουν. Θυμηθεῖτε, παρακαλῶ, ἐκείνη τήν σκηνή πού οἱ Φαρισαῖοι ζήτησαν ἀπό τόν Χριστό ἕνα σημεῖο γιά νά πιστέψουν. Καί ὁ Χριστός τούς εἶπε ὅτι ὡς τέτοιο σημεῖο θά τούς δοθεῖ τό σημεῖο τοῦ προφήτου Ἰωνᾶ (Ματθ. 12,32). Ποιό εἶναι αὐτό; Οἱ Πατέρες ἑρμηνεύουν ὅτι εἶναι ὁ Σταυρός καί ὁ θάνατος καί ἡ ταφή καί ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Kαί θυμηθεῖτε πάλι, χριστιανοί μου, τόν λόγο τοῦ Χριστοῦ πού εἶπε στούς Ἰουδαίους: «Ὅταν ὑψώσετε (δηλαδή, ὅταν σταυρώσετε) τόν Υἱό τοῦ ἀνθρώπου, τότε θά γνωρίσετε ὅτι εἶμαι ὁ “ἐγώ εἰμι”» (= ὁ Γιαχβέ Θεός). Δηλαδή, μέ τήν σταύρωση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ φάνηκε ἡ θεϊκή Του δύναμη. Πραγματικά, μετά τήν σταύρωση τοῦ Χριστοῦ ἔπαυσαν τά ἰουδαϊκά ἤθη καί τότε ξαπλώθηκε τό κήρυγμα στά πέρατα τῆς οἰκουμένης.
4. Χριστιανοί μου, πρέπει νά τιμᾶμε πάντοτε καί μέ βαθειά εὐλάβεια τόν Τίμιο Σταυρό, τοῦ ὁποίου τήν παγκόσμια Ὕψωση ἑορτάσαμε προχθές. Καί ὅταν λέγω νά τιμᾶμε τόν Τίμιο Σταυρό ἐννοῶ καί τόν σταυρωθέντα πάνω σ᾽ αὐτόν Ἰησοῦ Χριστό, τόν Ἐσταυρωμένο Χριστό. Ἀλλά πρέπει νά γνωρίζουμε γιατί σταυρώθηκε ὁ Ἰησοῦς Χριστός, γιά νά τιμᾶμε τό πάθος Του. Ὅπως λέγει κάπου, σέ μία ὡραία του ὁμιλία στήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, ὅταν σέ ρωτάει ὁ ἄπιστος Ἰουδαῖος, γιατί σταυρώθηκε ὁ Χριστός, ἐσύ νά τοῦ ἀπαντᾶς: «Γιά νά σταυρώσει τόν Διάβολο». Καί ὅταν σοῦ λέγει, γιατί κρεμάστηκε σέ ξύλο, ἐσύ νά τοῦ λές: «Γιά νά ἀνακαλέσει τήν ἁμαρτία πού ἔκαναν οἱ πρωτόπλαστοι στό ξύλο, στό δένδρο, ὅταν ἔφαγαν ἀπό τόν ἀπαγορευμένο καρπό». Καί ὅταν πάλι σέ ἐρωτᾶ, γιατί φόρεσε ἀκάνθινο στέφανο, ἐσύ νά τοῦ ἀπαντᾶς: «Γιά νά ἐκριζώσει τά ἀγκάθια καί τούς τριβόλους πού ἔφερε ἡ ἁμαρτία τοῦ Ἀδάμ. Ὅπως ὁ Χριστός γεννήθηκε ἀπό γυναίκα γιά νά ἀπαλείψει ἀπό τούς ἀνθρώπους τήν ἁμαρτία πού ἔφερε ἡ Εὔα, ἔτσι καί ἐδῶ. Τήν γῆ πού γεωργήθηκε μέ ἀγκάθια, ἀπό τήν ἀνυπακοή τῶν πρωτοπλάστων, ὁ Χριστός, πού φόρεσε ἀγκάθια στήν κεφαλή Του, ἔκανε, μέ τήν ὑπακοή Του, ἡμερωτέρα. Καί ἄν πάλι σέ ἐρωτᾶ ὁ Ἰουδαῖος, γιατί ὁ Χριστός ἤπιε ὄξος καί χολή, νά τοῦ λές: «Γιά νά ἐξεμέσουμε ἡμεῖς τό θανατηφόρο δηλητήριο, πού ἤπιαμε μέ τήν ἁμαρτία τοῦ Ἀδάμ». Γιατί, ἡ χολή ἐκείνη τοῦ Χριστοῦ στό Σταυρό, «ἐμόν γέγονε γλύκισμα», λέγει ὁ Χρυσόστομος. «Καί τό ὄξος ἐκεῖνο ἐμόν γέγονεν ἴαμα»!
5. Ἀλλά ὁ Χριστός μᾶς εἶπε καί συγκεκριμένο τρόπο, πῶς νά τιμοῦμε τόν Σταυρό. Γιά εκεῖνον πού θέλει νά εἶναι τοῦ Χριστοῦ, ὁ Χριστός εἶπε: (α) «Ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν» καί (β) «ἀράτω τόν Σταυρόν αὐτοῦ καί ἀκολουθήτω μοι» (Μάρκ. 8,35). Γιά τό τί σημαίνει τό πρῶτο, τό νά ἀπαρνηθοῦμε τόν ἑαυτό μας, ἄς τό μάθουμε ἀπό τό τί σημαίνει τό νά ἀπαρνηθοῦμε κάποιον. Σημαίνει ὅτι δέν τόν νοιαζόμαστε, δέν τόν λυπούμαστε, οὔτε τόν βοηθᾶμε καί ἄς παθαίνει τά χειρότερα. Ἔτσι, λοιπόν, καί τό νά ἀρνηθοῦμε τόν ἑαυτό μας σημαίνει νά μήν νοιαζόμαστε γιά τόν ἑαυτό μας, ἀκόμη καί νά μήν τόν λυπούμαστε, ὅταν πάσχει γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Σημαίνει ὅτι γιά τήν πίστη στόν Χριστό πρέπει νά παραδίδουμε τόν ἑαυτό μας σέ κινδύνους καί σέ ἀγῶνες καί νά τά ὑποφέρουμε πρόθυμα αὐτά, σάν νά συμβαίνουν ξένο πρόσωπο, πού τό ἔχουμε ἀπαρνηθεῖ. Καί τό δεύτερο πάλι, τό «ἀράτω τόν σταυρόν αὐτοῦ», σημαίνει τό ἴδιο. Δέν σημαίνει ἁπλῶς τό νά βαστάζουμε στό χέρι ἤ νά φέρουμε πάνω μας τόν Σταυρό, ἀλλά σημαίνει αὐτό πού λέγει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος: Σημαίνει ὅτι γιά τήν πίστη καί τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, πρέπει νά εἴμαστε παρατεταγμένοι σέ κινδύνους, νά εἴμαστε ἕτοιμοι γιά καθημερινό θάνατο καί γιά σφαγή, ὅπως τό εἶπε ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «καθ᾽ ἡμέραν ἀποθνήσκω» (MPG 50,825.52.837).
Εὔχομαι, ἀδελφοί μου, μέ τήν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων νά νοήσουμε τήν θεολογία τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, πού ἑορτάσαμε προχθές τήν παγκόσμια Ὕψωσή Του, καί μέ τήν Χάρη τοῦ Ἐσταυρωμένου Κυρίου μας νά ζοῦμε τήν θεολογία αὐτή μέ ἀσκητικό βίωμα καί μέ θυσιαστική προσφορά.

Του Μητροπολίτου Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμία

Η εορτή της Παγκόσμιας Ύψωσης καθιερώθηκε ίσως από τον ίδιο τον Μέγα Κωνσταντίνο, κατά προτροπή προφανώς της μητέρας του αγίας Ελένης, αμέσως μετά την εύρεση του Τιμίου Ξύλου στα Ιεροσόλυμα, γύρω στο 330. Η τιμή προς τον Τίμιο Σταυρό Η τιμή προς τον Τίμιο Σταυρό ανάγεται στους αποστολικούς χρόνους.

Στις 14 Σεπτεμβρίου σύμπασα η Ορθοδοξία τιμά τον Σταυρό του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως το «καύχημά» Της και η «δόξα» Της. Η εορτή της Παγκόσμιας Ύψωσης καθιερώθηκε ίσως από τον ίδιο τον Μέγα Κωνσταντίνο, κατά προτροπή προφανώς της μητέρας του αγίας Ελένης, αμέσως μετά την εύρεση του Τιμίου Ξύλου στα Ιεροσόλυμα, γύρω στο 330.

Η τιμή προς τον Τίμιο Σταυρό ανάγεται στους αποστολικούς χρόνους. Οι επιστολές του αποστόλου Παύλου είναι γεμάτες από χωρία στα οποία εξαίρεται ο ρόλος του Σταυρού για τη σωτηρία του κόσμου.

Το γεγονός ότι οι κατακόμβες είναι γεμάτες από χαραγμένους σταυρούς αποδεικνύει ότι οι διωκόμενοι χριστιανοί θεωρούσαν τους εαυτούς τους τύπους του αδίκως παθόντος Κυρίου Ιησού Χριστού. Το ιερό αυτό σύμβολο τους εμψύχωνε και τους έδινε τη δύναμη του μαρτυρίου.

Η θαυματοποιός δύναμη του Σταυρού

Η δύναμη του Τιμίου Σταυρού φάνηκε στο θαυμαστό όραμα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, στα 312, ενώ βάδιζε εναντίον του Μαξεντίου κοντά στη Ρώμη. Οι ιστορικοί της εποχής αναφέρουν ότι ο αυτοκράτορας είδε στον ουρανό, ημέρα μεσημέρι, το σημείο του σταυρού, σχηματισμένο με αστέρια, και την επιγραφή «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ», επίσης σχηματισμένη με αστέρια.

Ήταν η 28η Οκτωβρίου 312. Από εκείνη την ώρα έδωσε διαταγή το σημείο αυτό να γίνει το σύμβολο του στρατού του. Ο εχθρός κατατροπώθηκε και ο Κωνσταντίνος έγινε μονοκράτωρ του απέραντου κράτους. Δεν είχε καμιά αμφιβολία ότι η δύναμη του Σταυρού του είχε χαρίσει αυτή την περήφανη νίκη, γι’ αυτό προσέγγισε τον χριστιανισμό.

Η εύρεση του Τιμίου Σταυρού

Το 326 αναχώρησε για τους Αγίους Τόπους η ευσεβής χριστιανή μητέρα του αγία Ελένη, όπου άρχισε το κτίσιμο λαμπρών ναών. Επίκεντρο ήταν ο Πανάγιος Τάφος του Κυρίου.

Στο σημείο εκείνο ο αυτοκράτορας Αδριανός είχε κτίσει το 135, κατά τη δεύτερη καταστροφή της Ιερουσαλήμ, ναό της Αφροδίτης. Η αγία Ελένη επιδόθηκε σε προσπάθειες για την ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού. Ύστερα από επίπονες ανασκαφές τελικά βρέθηκαν τρεις σταυροί, του Κυρίου και των δύο ληστών.

Η πιστή βασιλομήτωρ, με δάκρυα στα μάτια παρέδωσε τον Τίμιο Σταυρό στον Πατριάρχη Μακάριο, ο οποίος στις 14 Σεπτεμβρίου του έτους 335 τον ύψωσε στον Γολγοθά και τον τοποθέτησε στον ναό της Αναστάσεως, τον οποίο είχε ανεγείρει η αγία πάνω από τον Πανάγιο Τάφο και ο οποίος σώζεται ως σήμερα.

Η επανάκτηση του Τιμίου Σταυρού

Την αγία αυτή ημέρα εορτάζουμε και την δεύτερη ύψωση. Στα 613 οι Πέρσες κυρίεψαν την Παλαιστίνη, λεηλάτησαν και κατέστρεψαν τα ιερά προσκυνήματα και πήραν ως λάφυρο τον Τίμιο Σταυρό και τον μετέφεραν στη χώρα τους.

Λόγω των θαυμάτων που επιτελούνταν χάρη στον Τίμιο Σταυρό οι Πέρσες τον θεώρησαν μαγικό και γι’ αυτό τον φύλασσαν και τον προσκυνούσαν, χωρίς να γνωρίζουν την πραγματική του φύση και ιδιότητα!

Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος μετά την νίκη του εναντίον των Περσών παρέλαβε τον Τίμιο Σταυρό και τον μετέφερε στην Ιερουσαλήμ. Ο Πατριάρχης Ζαχαρίας τον ύψωσε εκ νέου στο ναό της Αναστάσεως. Ήταν 14 Σεπτεμβρίου του 626.

Η εκκλησία των Ιεροσολύμων θεώρησε ότι ο Σταυρός του Χριστού ανήκει σε όλη την χριστιανοσύνη και γι’ αυτό αποφάσισε να τεμαχίσει το Τίμιο Ξύλο και να το διανείμει σε όλη την Εκκλησία.

Έτσι διασώθηκαν μέχρι σήμερα πολλά τεμάχια, τα οποία φυλάσσονται ως τα πολυτιμότερα κειμήλια.

Ἕνας βαθυστόχαστος ὕμνος τῆς ἑορτῆς τῆς Γεννήσεως τῆς Θεοτόκου καὶ μάλιστα τὸ Ἀπολυτίκιο αὐτῆς, ποὺ ψάλλουμε γιά πολλὲς ἡμέρες καὶ μετὰ τὴν ἑορτή, διαλαλεῖ στὰ πέρατα τῆς ὀρθοδοξίας ὅτι ἡ Γέννηση τῆς Θεοτόκου ἔδωσε χαρὰ σ’ ὅλη τὴν οἰκουμένη.

«Ἡ Γέννησίς σου, Θεοτόκε, χαρὰ ἐμήνυσεν πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ». Ἔδωσε χαρὰ πρῶτα στούς γονεῖς της, τὸν δίκαιο Ἰωακεὶμ καὶ τὴν ἁγία Ἄννα. Πολλὲς ἡμέρες, ἀκόμη καὶ νύχτες πέρασαν προσευχόμενοι. Παρακαλοῦσαν τὸν Θεὸ νά τοὺς δώσει τή χαρά νά κρατήσουν στά χέρια τους τὴν ἄνοιξη τῆς ζωῆς. Τὸ παιδὶ εἶναι μία ἰδιαίτερη εὐλογία τοῦ Θεοῦ. Νιώθουν οἱ γονεῖς τὴν ἐμπιστοσύνη τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ τούς ἐμπιστεύεται μία ψυχή πού ἔχει αἰώνιο προορισμό.

Τὴν ἐποχὴ μάλιστα ἐκείνη ἡ ἀτεκνία ἦταν ὄνειδος, ἐντροπή, γιατὶ διέψευδε κάθε ἐλπίδα περὶ τῆς γεννήσεως τοῦ ἀπεσταλμένου τοῦ Θεοῦ.

Ἡ προσευχὴ τῶν ἁγίων Θεοπατόρων συνοδευόταν καὶ μὲ κραυγή. Γιά νά μὴν εἶναι ἐνοχλητικοὶ στούς γείτονες, ἀποφάσισαν ν’ ἀπομακρυνθοῦν, οὕτως ὥστε στό βουνὸ εὑρισκόμενος ὁ Ἰωακεὶμ, νά κραυγάζει, γιά νά ἀκουστεῖ ἀπὸ τὸν Θεό.

«Κύριε ἐκέκραξα πρὸς Σέ, εἰσάκουσον Κύριε» θὰ ἔλεγε, ὅπως ἐνωρίτερα προσευχόταν ὁ Δαβίδ.

Καὶ ἡ θερμή, ἡ καρδιακή, ἡ γεμάτη πιστὴ καὶ ἐλπίδα προσευχὴ τοῦ ἔφερε τὸ εὐλογημένο ἀποτέλεσμα. Ἄλλωστε εἶναι ἐπιβεβαιωμένο διαχρονικὰ καὶ αὐτὴ πλέον εἶναι ἡ ἐμπειρία τῆς ἐκκλησίας μας, ὅτι ὁ Θεός ποτέ δέν περιφρονεῖ καὶ δέν παραβλέπει τὶς προσευχὲς τῶν ἀνθρώπων μόνο που ἡ ἀπάντηση εἶναι ἄλλοτε ἄμεση καὶ ἄλλοτε κατὰ τή γνώμη μας καθυστερημένη, ἄλλοτε ἔρχεται ὅπως τή θέλουμε καὶ ἄλλοτε ὅπως τὴν ἐπιθυμεῖ μόνο ὁ Θεός. Καὶ ἐμεῖς πρέπει νά μάθουμε νά περιμένουμε μὲ ὑπομονὴ καὶ νά δεχόμαστε τὴν ἀπάντηση ὅπως τὴ θέλει ὁ Θεός.

Ἕνας προχωρημένος στήν πνευματικὴ ζωὴ ἅγιος ἔλεγε «Κύριε ὅπως θέλεις, ὅταν θέλεις, ὅσο θέλεις καὶ ἐὰν θέλεις» καὶ θαυμάζει κανεὶς τὴν πλήρη ἐμπιστοσύνη του στόν Θεό.

1261Ἡ Γέννηση τῆς Θεοτόκου εἶναι χαρὰ γιά τὸν οὐρανό. Ὅλος ὁ οὐράνιος κόσμος, οἱ ἄγγελοι, οἱ ἀρχάγγελοι τὰ λειτουργικὰ πνεύματα πού εἶναι στή διακονία τοῦ Θεοῦ ἀγαποῦν τοὺς ἀνθρώπους καὶ παρακολουθοῦν μὲ ἀγωνία τὴν πορεία τους στή γῆ. Ἔβλεπαν ὅτι ἡ κάθε ἡμέρα πού ἐρχόταν ἦταν χειρότερη ἀπὸ αὐτή πού πέρασε. Ἔβλεπαν τοὺς ἀνθρώπους ν’ ἀπομακρύνονται ἀπὸ τὸ Θεὸ ὅλο καὶ περισσότερο. Νά λατρεύει ὁ ἄνθρωπος τὴν κτίση παρὰ τὸν Κτίσαντα. Νά γίνεται ὁ ἕνας γιά τὸν ἄλλο ἄνθρωπο λύκος καὶ πρὸ πάντων νά μὴν μπορεῖ ν’ ἀντισταθεῖ στίς ἀδυναμίες του, γιατὶ δέν ὑπῆρχε Ἐκεῖνος πού θὰ τὸν βοηθοῦσε. Καὶ ἔβλεπαν τὸ σχέδιο τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου νά ματαιώνεται.

Αὐτὴ τὴν ἀγωνία τὴν ἔζησαν οἱ ἄγγελοι γιά πολλὰ χρόνια, γιά πολλοὺς αἰῶνες. Ὅταν γεννήθηκε ἡ Θεοτόκος, ἔνιωσαν ἀνείπωτη χαρά, γιατὶ πλησίαζε πλέον καὶ ἡ Γέννηση τοῦ Λυτρωτῆ τοῦ κόσμου καὶ ἡ ἀπαλλαγὴ τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τή δυστυχία καὶ τὴν αἰώνια καταδίκη.Ἡ Γέννηση τῆς Θεοτόκου γεμίζει χαρὰ καὶ ὅλο τὸν κόσμο. Ὅλος ὁ κόσμος ζεῖ μέσα στήν κατάρα καὶ δοκιμάζει τὴ φοβερὴ συνέπεια τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος. Ὅλος ὁ κόσμος πού δοκιμαζόταν ἀπὸ τὴν ἀρρώστια, ἀπὸ τὸν πόνο, ἀπὸ τὸν φόβο καὶ ἀπὸ τὸν θάνατο, ποὺ ἦταν στυφοὶ καρποὶ τῆς παρακοῆς, ζητοῦσε λύτρωση καὶ περίμενε τὸν Λυτρωτή.

Αὐτοί πού ζοῦσαν στήν Ἀνατολὴ τὸν περίμεναν ἀπὸ τή Δύση καὶ αὐτοί πού ζοῦσαν στή Δύση τὸν περιμεναν ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴ καὶ τὰ βλέμματα ὅλων διασταυρώνονταν στήν Παλαιστίνη κατὰ θαυμαστὸ τρόπο.

Σ’ ὅλες τίς χῶρες καὶ σ’ ὅλους τοὺς λαοὺς ἔχουμε λαχτάρα γιά τήν ἀναμενόμενη Γέννηση τοῦ ἀπεσταλμένου τοῦ Θεοῦ. Ἔχουμε συγκινητικὴ νοσταλγία τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ Μεσσία.

Ἡ Γέννηση τῆς Θεοτόκου ἔφερε χαρὰ σ’ ὅλο τὸν κόσμο, γιατὶ ὅπως ὁ αὐγερινὸς προμηνύει τὸν ἐρχομὸ τοῦ ἡλίου ἔτσι καὶ ἡ Γέννησή της προεμήνυσε τὴν Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, ποὺ ἦταν ὁ Ἥλιος τῆς Δικαιοσύνης.

Τὸ μεγάλο καὶ πολυσήμαντο γεγονὸς τῆς Γεννήσεως τῆς Παναγίας μας ἔφερε χαρὰ καὶ στόν Ἅδη, στόν κάτω κόσμο, ὅπως χαρακτηριστικὰ λέγει ὁ λαὸς μας.

Γιατὶ καὶ ἐκεῖ περίμεναν τὸν λυτρωτή. Περίμεναν νά ἀκούσουν κήρυγμα μετανοίας. Περίμεναν καὶ ἐκεῖ τὸν «Ἄγγελο τοῦ Θεοῦ», δηλαδὴ τὸν τίμιο Πρόδρομο, γιά νά τοὺς προετοιμάσει, ἀφοῦ ὁ Λυτρωτὴς θὰ ἔφθανε καὶ ἐκεῖ γιά τρεῖς ἡμέρες καὶ τρεῖς νύχτες, ὥστε κανεὶς νά μὴν ἀδικηθεῖ.

Καὶ ὅπως ἕνα σπουδαῖο γεγονὸς σήμαινε τὴν ἀποφυλάκιση καὶ ἀπελευθερώσῃ καταδικασμένων ἀνθρώπων ἔτσι καὶ ἡ γέννηση τῆς Παναγίας σήμανε τὴ βέβαιη ἐλπίδα τῆς ἀπελευθερώσεως τῶν ἀνθρώπων ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῆς ἁμαρτίας καὶ τὴν αἰώνια καταδίκη.

Αὐτὸ τὸ πολυσήμαντο γεγονὸς ὀφείλουμε μὲ χαρὰ νά γιορτάζουμε μὲ πνεῦμα μαθητείας νά τὸ μελετᾶμε, γιά νά ἔχουμε ὠφέλεια πνευματική.

Ἡ γέννησίς σου Θεοτόκε, χαρὰν ἐμήνυσε πάσῃ τῇ οικουμένῃ, ἐκ σοῦ γὰρ ἀνέτειλεν ὁ Ἥλιος τῆς δικαιοσύνης, Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ λύσας τὴν κατάραν, ἔδωκε τὴν εὐλογίαν, καὶ καταργήσας τὸν θάνατον, ἐδωρήσατο ἡμῖν ζωὴν τὴν αἰώνιον.

Από το βιβλίο του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης «Ροδοπέταλα στη χάρη της».

«Εὐαγγελίσαθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με…,κηρῦξαι ἐνιαυτόν Κυρίου δεκτόν».

Πόσον παρήγορα καί ἐλπιδοφόρα εἶναι τά λόγια αὐτά τοῦ σημερινοῦ Εὐαγγελίου ! Διά τούς ἀνθρώπους τούς πονεμένους, πού ζητοῦν λύτρωσιν ἀπό τά βάσανα τῆς ζωῆς, ἔρχεται ὁ Χριστός καί φέρει τό χαρμόσυνον μήνυμα. Κηρύττει ὅτι, ἀφ’ ὅτου ἦλθεν Ἐκείνος, ἀρχίζει ἡ ἐποχή τήν ὁποίαν ὁ προφήτης ὀνομάζει  «ἐνιαυτόν Κυρίου δεκτόν». Ἡ ἐποχή δηλ. ἡ εὐχάριστος καί εὐπρόσδεκτος, κατά τήν ὁποίαν θά δημιουργηθῇ ἐπί τῆς γῆς ἕνα καθεστώς σωτήριον διά τούς ἀνθρώπους, ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

***

Ἀπό τότε πού οἱ ἄνθρωποι ἐδημιούργησαν τάς πρώτας κοινωνικάς ὁμάδας καί ἤρχισαν νά ζοῦν κοινωνικῶς, ἐγνώρισεν ὁ κόσμος διαφόρους μορφάς κοινωνικῆς ζωῆς, καί διάφορα κοινωνικά συστήματα καί πολιτεύματα καί καθεστῶτα. Καί αἱ σχετικαί προτιμήσεις τῶν ἀνθρώπων δέν συμπίπτουν. Ἄλλοι προτιμοῦν τοῦτο τό καθεστώς καί ἄλλοι τό ἄλλο. Ὁ ἕνας εὑρίσκει πλεονεκτήματα εἰς τοῦτο τό σύστημα, ὁ ἄλλος τοῦ εὑρίσκει μειονεκτήματα κ.ο.κ.

Ὑπάρχει, ἐν τούτοις, ἕνα καθεστώς θαυμάσιον καί ἐξαίρετον·ἕνα σύστημα ζωῆς ἄριστον· μία μορφή πολιτεύματος, ἡ ὁποία λύει ὅλα τά προβλήματα τῶν ἀνθρώπων, τά ἀτομικά καί τά κοινωνικά. Εἶναι τό πολίτευμα, πού ἦλθε νά κηρύξῃ ὁ Χριστός ἐπί τῆς γῆς, καί ὀνομάζεται:«βασιλεία τοῦ Θεοῦ» ἤ «βασιλεία τῶν οὐρανῶν». Εἰς αὐτό ὑπάρχει ἡ μόνη λύσις τῶν συγχρόνων κοινωνικῶν προβλημάτων καί ἡ μόνη διέξοδος ἐκ τῶν δεινῶν, ἀπό τά ὁποῖα σήμερα πάσχομεν καί ὑποφέρομεν. Τί εἶναι λοιπόν τό καθεστώς αὐτό, πού ὀνομάζεται «βασιλεία τῶν οὐρανῶν»; καί ποῖα ἀγαθά ὑπόσχεται καί ἐξασφαλίζει εἰς τους ἀνθρώπους ;

***

1.Ἡ «Βασιλεία τῶν οὐρανῶν»! Πάρα πολλές φορές ὡμίλησε περί αὐτῆς ὁ Κύριος. Εἶναι τό προσφιλές Του θέμα. Εἰς τά πρῶτα του κηρύγματα «ἤρξατο κηρύσσειν καί λέγειν· μετανοεῖτε, ἤγγικε γάρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν».

Εἰς τάς παραβολάς Του ἐχρησιμοποίησε διαφόρους εἰκόνας, διά να περιγράψῃ τήν βασιλείαν αὐτήν. Καί ὅταν ἐδίδαξε τήν Κυριακήν προσευχήν, συμπεριέλαβε καί τό «ἐλθέτω ἡ βασιλεία Σου». Ἐν γένει, εἰς τό Εὐαγγέλιον κατ’ ἐπανάληψιν γίνεται λόγος περί τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ καί περί τῶν ἀγαθῶν αὐτῆς.

2.Ἔχει ἐπικρατήσει μία ἐσφαλμένη ἰδέα· καί, λέγοντες βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, ἐννοοῦμεν συνήθως μίαν μετά θάνατον κατάστασιν, τήν αἰώνιον ζωήν, τήν «ζωήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος». Ἀλλά δέν εἶναι τοῦτο ὀρθόν. Διότι ναί μέν ἡ φράσις «βασιλεία τῶν οὐρανῶν» σημαίνει ὅτι ἡ πλήρης καί ἀπόλυτος ἐπικράτησις τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ ὑπάρχει εἰς τόν πέραν τῆς αὐτῆς οὐράνιον κόσμον. Ἐν τούτοις ὅμως ἔχει καί ἐπίγειον ὕπαρξιν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Δι’ αὐτό ἄλλωστε ὁ Κύριος εἶπεν, ἤδη πρό 20 αἰώνων, ὅτι ἦλθε διά νά κηρύξῃ «ἐνιαυτόν Κυρίου δεκτόν», ὅτι «ἤγγικεν» καί ὅτι «ἐντός ἡμῶν ἐστιν» ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Εἶναι κυρίως βασιλεία τῶν οὐρανῶν, ἀλλ’ ἔχει πολίτας καί ἐπί τῆς γῆς. Ἤ ἀκριβέστερον, οἱ πολῖται τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν ἐδῶ εἰς τήν γῆν πραγματοποιοῦν τήν οὐράνιον πολιτογράφησίν των. Ἐδῶ ἀποκτοῦν τούς τίτλους καί τά δικαιώματα τοῦ οὐρανοπολίτου. Ἀπό ἐδῶ ἀρχίζουν νά πολιτεύωνται ὡς ὑπήκοοι τοῦ οὐρανίου Βασιλέως Χριστοῦ, «οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος». Μέ ἄλλας λέξεις· ὅταν λέγωμεν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ ἐπί τῆς γῆς, εννοοῦμεν τήν πνευματικήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ ἐπί τῶν ψυχῶν καί τῶν καρδιῶν τῶν ἀνθρώπων. Ἐννοοῦμεν ὅτι ὁ Θεός βασιλεύει καί κυβερνᾷ τούς ἀνθρώπους διά τοῦ Νόμου Του καί τοῦ θελήματός Του.

3.Ἐπειδή δέ θέλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι, ἱνα πάντες οἱ ἄνθρωποι πιστεύσουν εἰς τόν Υἱόν Του, τόν Σωτῆρα Χριστόν, καί πειθαρχήσουν εἰς ὅ,τι Ἐκείνος ἐδίδαξε καί ἐνομοθέτησεν, εἶναι φανερόν ὅτι ὅσῳ πληθύσονται οἱ πιστοί εἰς τόν Χριστόν καί καθ’ ὅσον τηροῦν καί ἐφαρμόζουν τό Εὐαγγέλιον Του, τόσῳ αὐξάνει καί ἐξαπλώνεται ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐπί τῆς γῆς. Καί ὁ Χριστός, τότε ἄρχει καί βασιλεύει ἐπί τῶν ἀνθρώπων διά τῶν ἐντολῶν Του, μέχρις ὅτου ὅλαι αἱ κοινωνίαι τῶν ἀνθρώπων καί ὅλα τά ἔθνη τῆς γῆς χριστοκρατηθοῦν καί ἱδρυθῇ, οὕτως εἰπεῖν, μία μεγάλη «Χριστοκρατία», τῆς ὁποίας κυβερνήτης καί βασιλεύς θά εἶναι αὐτός ὁ Χριστός, βασιλεύων ἐπί τῶν καρδιῶν τῶν ἀνθρώπων διά τοῦ Εὐαγγελίου Του.

Προς τόν σκοπόν τοῦτον ἀκριβῶς ἱδρύθη ἐπί τῆς γῆς ἡ Ἐκκλησία, διά νά ἐργάζεται τό ἔργον τοῦ «καταρτισμοῦ τῶν ἁγίων» καί τῆς ἐπεκτάσεως τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ εἰς τήν οἰκουμένην. Χαρακτηριστικῶς μάλιστα καί αὐτή ἡ Ἐκκλήσια ὠνομάσθη ὑπό τοῦ Κυρίου «βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. θ΄ 1), ὡς περιλαμβάνουσα ἀφ’ ἑνός τό ἐπίγειον τμῆμα τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, (τήν «στρατευομένην» ἐκκλησίαν ) καί τό οὐράνιον ἀφ’ ἑτέρου (τήν «θριαμβεύουσαν» ἐκκλησίαν).

4.Ἐάν, τέλος, θά ἠθέλομεν νά πληροφορηθῶμεν τάς βασικάς ἀρχάς τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν καί νά κατανοήσωμεν, ἑπομένως, τάς ἀρετάς πού πρέπει νά ἔχομεν οἱ ἀνήκοντες εἰς αὐτήν, θά ἦτο ἴσως ἀρκετόν νά προσέξωμεν τούς μνημειώδεις ἐκείνους «μακαρισμούς», διά τῶν ὁποίων προοιμιάζει ὁ Κύριος τήν ἐπί τοῦ Ὄρους ομιλίαν Του. Θά ἴδωμεν ἐκεῖ νά ὑπογραμίζωνται ἡ ταπείνωσις καί ἡ πραότης, ἡ ἀγάπη καί ἡ εἰρήνη, ἡ ἁγνότης καί ἡ δικαιοσύνη ὡς θεμελιώδεις χριστιανικαί ἀρεταί καί ὡς βασικαί προϋποθέσεις διά νά ἀνήκῃ τις εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. Ποῖος δέν τό ἀντιλαμβάνεται, ὅτι, ὑπ’ αὐτούς τούς ὅρους, δημιουργεῖται πράγματι παραδεισιακή κατάστασις ; Ἀλλά καί πόσοι ἆρα γε ἐκ τῶν χριστιανῶν συνέχονται ἀπό τό ἰδεῶδες τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν καί ἀολουθοῦν σταθερῶς τάς γραμμάς αὐτάς πού ἐχάραξεν ὁ Κύριος ὡς πορείαν ἁρμόζουσαν εἰς τους πολίτας τῆς βασιλείας Του;

Εἴθε νά εὕρωμεν τᾑν ὁδόν αὐτήν τήν σωτήριον κατά τό ἀρχόμενον σήμερον νέον ἐκκλησιαστικόν ἔτος, διά νά ἀποβῇ καί δι’ ἡμᾶς «ἐνιαυτός Κυρίου δεκτός».

Για το ανδρόγυνο: «αλλήλων τα βάρη βαστάζετε»(Γαλάτ. 6, 2)

Άλλο καλύτερον δεν είναι εις την γυναίκα ωσάν όπου να έχει υπομονή και ταπείνωση. Και, αν τύχει και έχει κακόν άνδρα, να υπομένει και να ευχαριστεί τον Θεό περισσότερο από τις άλλες, διότι έχει μισθό πολύν εις την ψυχή της και πάντα με γλυκά λόγια να τον παρηγορεί και να στοχάζεται πως και αυτός αγανακτεί και κινδυνεύει την ζωή ημέρα και νύκτα, διά να την φυλάξει. Και αν έχει και ο άνδρας κανένα ελάττωμα, να τον υποφέρει και να μην τον πικραίνει, άνθρωπος είναι και αυτός, δεν είναι άγγελος. Και να ενθυμάται πάντα τις καλοσύνες του και να συλλογίζεται και τις δικές της κακοσύνες. Ομοίως και εσύ ο άνδρας, όταν σου τύχει κακή γυναίκα, πρέπει να υπομένεις και να ευχαριστείς τον Θεό, διότι έχεις μισθό μεγάλο εις την ψύχη σου και, αν σου πταίσει καμμίαν φορά, μη την συνερίζεσαι και στοχάσου και τις καλοσύνες της. Ακόμη συλλογίσου και τα δικά σου τα ελαττώματα.

Πάλιν εσύ, γυναίκα, έχεις περισσότερο χρέος από τον άνδρα να ανατρέφεις τα παιδιά σου και να τα νουθετείς εις τα καλά έργα.

Γονείς και παιδιά.

Ένα δένδρο, αν το κόψεις, ευθύς ξεραίνονται τα κλαριά, ενώ αν ποτίζεις την ρίζα, στέκονται δροσερά τα κλωνάρια. Ομοίως είστε και οι γονείς σαν το δένδρο και όταν ποτίζεται ο πατέρας και η μητέρα, που είστε η ρίζα των παιδιών, με νηστείες, προσευχές, ελεημοσύνες, με καλά έργα, φυλάγει ο Θεός τα παιδιά σας. Όταν ξεραίνεστε οι γονείς με τις αμαρτίες, θανατώνει ο Θεός τα παιδιά σας και σας βάνει εις την κόλαση μαζί τους.

Είναι μια μηλιά και κάνει ξινά μήλα. Εμείς τώρα τί πρέπει να κατηγορήσουμε, τη μηλιά ή τα μήλα; Τη μηλιά. Λοιπόν κάνετε καλά εσείς οι γονείς, που είστε η μηλιά, να γίνονται και τα μήλα γλυκά.

Δεν είναι κατάρα η ακούσια ατεκνία, ούτε λόγος διαζυγίου.

Ακόμη να προσέχετε οι άνδρες να μη κοιτάζετε τες γυναίκες σας με άγριο μάτι διά πολλές αιτίες, μάλιστα πως δεν κάνουν παιδιά και λέγετε τάχα πως έχετε κατάρα. Ακούσατε να σας ειπώ: τον παλαιόν καιρόν ο Διάβολος έβαλε σκοπό να χαλάσει τον κόσμο και έβανε μίσος εις τα ανδρόγυνα, για να μη κάνουν παιδιά να αυξηθεί ο κόσμος, και έτσι οι άνθρωποι δεν έκαναν παιδιά, αλλ’ ούτε φρόντιζαν διά να υπανδρεύονται και κινδύνευε να χαθεί ο κόσμος.

Τότε ο Θεός, θέλοντας να λείψει αυτό το διαβολικό κακό, πρόσταξε ότι όποιος δεν κάνει παιδιά, είναι κατηραμένος. Διά τούτο και μόνον τον είπε ο Θεός αυτόν τον λόγο, διά να χαλάσει τον σκοπό του κατηραμένου Διαβόλου. Λοιπόν τώρα δεν έχετε κατάρα όσοι δεν κάνετε παιδιά και μη λυπάσθε, αλλά χαίρεσθε, όπου γίνεται το θέλημα του Θεού και όχι το δικό σας και μάλιστα εκείνοι που έχουν παιδιά είναι σκλάβοι και κατά τη ψυχή και κατά το σώμα. Και να φυλάγεσθε να μη κάμετε σαν κάποιοι ανόητοι και τρελλοί, που επειδή δεν γέννησαν παιδιά οι γυναίκες τους, τις χώρισαν και πήραν άλλες. Ο Διάβολος θέλει να χωρίζονται τα ανδρόγυνα και όχι ο Θεός. Έτσι λέγει και ο Νόμος: Κανένα άλλο αίτιον δεν τους χωρίζει εκτός αν ξεπέσουν εις πορνεία. Και όποιος διά άλλο αίτιον χωρίζει την γυναίκα του και πάρει άλλην θα κριθεί ως μοιχός, χειρότερος από τον πόρνο, και πρόκειται να πάει εις την Κόλαση.

Οικογενειακό Εικονοστάσι και αγωγή παιδιών.

Να κάνεις μίαν εικόνα του Χριστού, της Παναγίας, του Προδρόμου, να έχεις και τον Άγιο του παιδιού σου και όταν το παιδί σου σηκώνεται από τον ύπνο να σου γυρεύει ψωμί, μην του δίνεις, μόνο να πάρεις το ψωμί, να το βάλεις εμπρός εις την εικόνα του Χριστού και να του πεις: Εγώ, παιδί μου, δεν έχω ψωμί, ο Χριστός έχει. Σήκω να κάνεις τον Σταυρό σου να παρακαλέσουμε τον Άγιόν σου να παρακαλέσει τον Χριστόν να σου το δώσει. Και έτσι το παιδί παρακινείται διά την αγάπη του ψωμιού και ευθύς όπου ξυπνά, τον Άγιόν του βλέπει. Βλέποντας τότε ο Διάβολος το παιδί πως έχει την ελπίδα του εις τον Χριστό και εις τον Άγιόν του, κατακαίεται και φεύγει. Κι έτσι να συνηθίζετε τα παιδιά σας, να τα παιδεύετε από μικρά, διά να συνηθίζουν εις τον καλόν δρόμο.

Πηγή: Ημερολόγιον 2015, Έκδοσις Ιερός Ναός Αγίου Βασιλείου και Κοσμά του Αιτωλού, Ιερά Μητρόπολις Νέας Ιωνίας – Φιλαδελφείας.

Οι τομάτες, ως γνωστόν, είναι πλούσιες σε λυκοπένιο, μια ουσία που τους χαρίζει το κόκκινο χρώμα τους και τις προστατεύει από την υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία. Επίσης, είναι πλούσιες βιταμίνη Β και Ε, κάλιο και άλλα θρεπτικά συστατικά.

Είναι λοιπόν εμφανές ότι μπορεί να αποτελέσει έναν καλό διατροφικό σύμμαχο για τη διατήρηση της καλή μας υγείας.

1. Είναι αντιοξειδωτική, πλούσια σε βιταμίνη C και λυκοπένιο. Το λυκοπένιο βρίσκεται κυρίως στη φλούδα της, ενώ η βιταμίνη C γύρω από τους σπόρους της.

2. Είναι αντιθρομβωτική. Περιέχει σαλικυλικά στοιχεία, που έχουν αντιθρομβωτική δράση. Ένα φλιτζάνι ντομάτες μας δίνει περισσότερη από τη μισή ποσότητα βιταμίνης Α που χρειαζόμαστε ημερησίως.

3. Είναι ευεργετική για τα οστά χάρη στη βιταμίνη Κ που περιέχει.

4. Είναι καλή φίλη των αγγείων μας γιατί είναι πλούσια σε κάλιο και βοηθάει στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.

5. Αγαπάει τα μάτια μας. Είναι πλούσια σε λουτεΐνη, ένα βασικό συστατικό για την όραση μας.

6. Είναι και αντηλιακή. Τα καροτένια που περιέχει αποτελούν αντηλιακή ασπίδα για το δέρμα μας.

7. Και φυσικά είναι αντικαρκινική. Η συχνή κατανάλωση της έχει συμβάλει σημανικά στην προστασία κατά του καρκίνου. Επιπλέον δρουν παράλληλα με το μπρόκολο και βοηθούν στη μείωση του κινδύνου να νοσήσουν (οι άντρες) από καρκίνο του προστάτη.

Του Μητροπολίτου Διοκλείας Καλλίστου (Γουέαρ)

Ως η υπέρτατη ανθρώπινη προσφορά μας, η Μητέρα του Θεού αποτελεί πρότυπο – δίπλα στον ίδιο τον Χριστό και με τη χάρη του Θεού – του τι σημαίνει να είναι κανείς πρόσωπο.Είναι ο καθρέφτης, μέσα στον οποίο αντικατοπτρίζεται το δικό μας αληθινό ανθρώπινο πρόσωπο. Και ό,τι αυτή εκφράζει, ως πρότυπο και παράδειγμά μας, είναι πέρα από κάθε ανθρώπινη ελευθερία. «Ουκ ειμί ελεύθερος;» διερωτάται ο απόστολος ˙ και η Παναγία μας δείχνει ακριβώς τι σημαίνει αυτή η ελευθερία.

Η ελευθερία, η ικανότητα δηλαδή να παίρνει κανείς ηθικές αποφάσεις ενσυνείδητα και με την αίσθηση της πλήρους ευθύνης ενώπιον του Θεού, είναι αυτή που περισσότερο από κάθε τι άλλο κάνει τον άνθρωπο να ξεχωρίζει από τα άλλα ζώα. Ο Σέρεν Κίρκεγκωρ γράφει ότι «το πιο τρομακτικό πράγμα που παραχωρήθηκε στα ανθρώπινα πρόσωπα είναι η επιλογή, η ελευθερία». 1 Χωρίς την ελευθερία της επιλογής, δεν υπάρχει αυθεντικό πρόσωπο. Όταν ο Θεός λέει στον Ισραήλ, «διαμαρτύρομαι υμίν σήμερον τον τε ουρανόν και την γην, την ζωήν και τον θάνατον δέδωκα πρό προσώπου υμών, την ευλογίαν και την κατάραν ˙ έκλεξαι…» 2 μας προσφέρει ένα δώρο, συχνά πικρό και επώδυνο, ακόμα και τραγικό, που είναι δύσκολο να το χρησιμοποιήσουμε ορθά, χωρίς το οποίο, όμως, δεν είμαστε αυθεντικά ανθρώπινοι. Είναι η ελευθερία της επιλογής, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, που απαρτίζει την εικόνα του Θεού μέσα μας.

Αυτό βέβαια πρέπει να επεξηγηθεί. Η Θεία ελευθερία είναι απροϋπόθετη, ενώ η δική μας ελευθερία, μέσα σε έναν αμαρτωλό και πεπτωκότα κόσμο, είναι περιορισμένη, ποτέ δεν καταργείται ˙ παραμένει, κατά κάποιο τρόπο, απαραμείωτη και αναφαίρετη.
Ας εξετάσουμε μαζί τη φύση αυτής της ελευθερίας, που είναι ουσιαστική για το ανθρώπινο πρόσωπό μας και την οποία η υπερευλογημένη Θεοτόκος επέδειξε σε υπερθετικό βαθμό στον Ευαγγελισμό.

Ανταπόκριση στην Ελευθερία

Κατά την άποψη του Καρλ Μπάρτ, είναι θεμελιώδες σφάλμα να φανταστούμε ότι στον Ευαγγελισμό η Παναγία παίρνει μιαν απόφαση, από την οποία εξαρτάται η σωτηρία του κόσμου. Όμως, το να δούμε στην Παναγία (όπως υποστηρίζει ο Μπάρτ στην Εκκλησιαστική Δογματική του) «το ανθρώπινο δημιούργημα που συνεργάζεται με τρόπο δουλικό στη δική της λύτρωση στη βάση της προληπτικής χάριτος» είναι αίρεση, στην οποία το «Όχι», πρέπει να διατυπωθεί με τρόπο αμείλικτο. Κατά τον Μπάρτ, πρέπει να καταλάβουμε το ρόλο της στον Ευαγγελισμό, «μόνο ως τη μορφή του ανθρώπου χωρίς θέλημα, χωρίς επιτεύγματα, χωρίς δημιουργικότητα, χωρίς αυτεξούσιο, μόνο ως τη μορφή του ανθρώπου που μπορεί απλώς και μόνο να λάβει, απλώς και μόνο να είναι έτοιμος, απλώς και μόνο να αφήσει να γίνει κάτι στον – αλλά και μαζί με τον – εαυτό του». (3)

Η προσέγγιση της χριστιανικής Ανατολής είναι εντελώς διαφορετική. Όπως διατυπώνεται από τον λαϊκό θεολόγο του 14ου αι. άγιο Νικόλαο τον Καβάσιλα:
«Η σάρκωση του Λόγου δεν ήταν μόνο έργο του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος – του πρώτου συναινούντος, του δευτέρου κατερχομένου, του τρίτου επισκιάζοντος – αλλά και έργο της θέλησης και της πίστης της Παρθένου. Χωρίς τα τρία Θεία Πρόσωπα το σχέδιο αυτό δεν θα μπορούσε να τεθεί σε κίνηση ˙ αλλά και, με ανάλογο τρόπο, το σχέδιο αυτό δεν θα μπορούσε να φέρει αποτέλεσμα χωρίς τη συναίνεση και την πίστη της πανάγνου Παρθένου. Μόνο αφού τη διδάσκει και την πείθει, πράγματι, ο Θεός, την καθιστά μητέρα Του και παίρνει από αυτή τη σάρκα, που η ίδια συνειδητά επιθυμεί να Του προσφέρει. Ακριβώς όπως ο Ίδιος συνελήφθη με τη δική Του ελεύθερη επιλογή, με τον ίδιο τρόπο και αυτή έγινε μητέρα Του εθελούσια και με την ελεύθερη συναίνεσή της». (4)

Ο Καβάσιλας αντιλαμβάνεται τη σημαντικότατη συμβολή της κτιστής ανθρώπινης ελευθερίας της Παρθένου στη Σάρκωση. «Ως πείθων, ου βιαζόμενος». Η δήλωση αυτή στην προς Διόγνητον Επιστολή εφαρμόζει επακριβώς στο γεγονός του Ευαγγελισμού. Ο Θεός χτυπά την πόρτα, δεν τη σπάζει.

Η Παναγία έχει επιλεγεί, αλλά και η ίδια κάνει μια πράξη επιλογής. Δεν είναι απλώς και μόνο δεκτική, δεν είναι απλώς και μόνο «χωρίς θέλημα, χωρίς επιτεύγματα, χωρίς δημιουργικότητα», αλλά ανταποκρίνεται με δυναμική ελευθερία. Όπως το εκφράζει ο Άγιος Ειρηναίος, «η Μαρία συνεργάζεται με την Οικονομία». 5 Κατά τον Απόστολο Παύλο, είναι «συνεργός» του Θεού, δηλαδή όχι μόνο ένα εύκαμπτο εργαλείο, αλλά δραστήρια μέτοχος του μυστηρίου. Δεν παρατηρούμε σε αυτήν παθητικότητα αλλά ανάμειξη, όχι υποταγή αλλά συνεργασία, όχι παράδοση αλλά αμοιβαιότητα σχέσης.

Όλα αυτά συνοψίζονται στην απάντηση της Παναγίας στον άγγελο: «Ιδού η δούλη Κυρίου _ γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου». 6 Η απάντηση αυτή δεν ήταν ένα αναπόφευκτο συμπέρασμα _ η Παναγία θα μπορούσε να είχε αρνηθεί. Η βία είναι ξένη προς τη θεία φύση και έτσι ο Θεός δεν ενανθρώπησε χωρίς να ζητήσει πρώτα τη θεληματική συμφωνία εκείνης την οποία επιθυμούσε να καταστήσει μητέρα Του. Όπως επιμένει ο πάπας Παύλος, στην περίφημη δήλωσή του Marialis Cultus (Η Λατρεία της Μαρίας) (2 Φεβρουαρίου 1974), η Παναγία «εμπλέκεται από τον Θεό σε διάλογο μαζί Του» και «δίνει τη δραστική και υπεύθυνη συγκατάθεσή της». Πρέπει να δούμε σε αυτήν όχι απλώς μια «δειλά υποταγμένη γυναίκα», 7 αλλά μια γυναίκα που κάνει μια «θαρραλέα επιλογή». Παίρνει μιαν απόφαση. Είναι εντυπωσιακό γεγονός – στο οποίο ποτέ δεν θα μπορέσουμε να στρέψουμε τη σκέψη μας αρκετά ικανοποιητικά – το ότι, ενώ η δημιουργία του κόσμου έγινε πραγματικότητα αποκλειστικά από την εξάσκηση της Θείας βούλησης, η αναδημιουργία του κόσμου τέθηκε σε κίνηση μέσα από τη συνεργασία μιας νεαρής χωρικής που αρραβωνιάστηκε έναν ξυλουργό.

Μετοχή, Σιωπή, Πόνος

Αν η Θεοτόκος αποτελεί αληθή εικόνα της ανθρώπινης ελευθερίας, της αυθεντικής ελευθερίας και απελευθέρωσης, τη στιγμή του Ευαγγελισμού, τότε η δράση και αντίδρασή της στα γεγονότα που ακολουθούν αμέσως μετά στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιον, επεξηγεί τρεις βασικές συνέπειες του τι σημαίνει να είσαι ελεύθερος.

Η ελευθερία συνδέεται με τη μετοχή, τη σιωπή και τον πόνο.
Η ελευθερία συνδέεται με τη μετοχή. Η πρώτη ενέργεια της Παναγίας, μετά τον Ευαγγελισμό, ήταν να μοιραστεί τα καλά νέα με κάποιο άλλο πρόσωπο. Πηγαίνει με σπουδή στα ορεινά, στο σπίτι του Ζαχαρία και χαιρετά την εξαδέλφη της Ελισάβετ. (8)
Εδώ υπάρχει ένα ουσιαστικό στοιχείο της ελευθερίας: δεν μπορείς να είσαι ελεύθερος μόνος. Η ελευθερία δεν είναι μοναχική αλλά κοινωνική. Υπονοεί σχέση, ένα «Εσύ» όπως και ένα «Εγώ».

Εκείνος που είναι εγωκεντρικός, που απαρνείται κάθε ευθύνη έναντι των άλλων, δεν κατέχει τίποτε περισσότερο από μια κίβδηλη ελευθερία. Στην πραγματικότητα, είναι αξιοθρήνητα ανελεύθερος. Η απελευθέρωση, στην ορθή της κατανόηση, δεν είναι περιφρονητική απομόνωση ή επιθετική αυτοδιεκδίκηση, αλλά συνεργασία και αλληλεγγύη. Να είμαστε ελεύθεροι σημαίνει να μοιραζόμαστε το πρόσωπο, να βλέπουμε με τα μάτια των άλλων, να αισθανόμαστε με τα αισθήματά τους: «είτε πάσχει εν μέλος, συμπάσχει πάντα τα μέλη». 9 Είμαι ελεύθερος μόνο αν γίνω πρόσωπο, αν στραφώ προς τους άλλους, κοιτώντας μέσα στα μάτια τους και επιτρέποντάς τους να κοιτούν μέσα στα δικά μου. Να αποστρέψω το πρόσωπό μου, να αρνηθώ τη μετοχή, σημαίνει να στερηθώ την ελευθερία.

το σημείο αυτό το χριστιανικό δόγμα περί Θεού βρίσκεται σε άμεση συνάφεια με την κατανόησή μας περί ελευθερίας. Ως χριστιανοί πιστεύουμε σε ένα Θεό που δεν είναι απλώς «Μονάς», αλλά «Μονάς εν Τριάδι». Η θεία εικόνα μέσα μας είναι συγκεκριμένα η εικόνα του Τριαδικού Θεού. Ο Θεός, ο δημιουργός και το αρχέτυπό μας, δεν είναι ένα μόνο πρόσωπο, αυτάρκης και αγαπών μόνο τον Εαυτό Του, αλλά είναι κοινωνία τριών προσώπων, που το Ένα μένει μέσα στο Άλλο, μέσα από μιαν αδιάκοπη κίνηση αμοιβαίας αγάπης.
Από αυτό προκύπτει ότι η θεία εικόνα μέσα μας, που αποτελεί την άκτιστη πηγή της ελευθερίας μας, είναι μια εικόνα σχέσης, που γίνεται αντιληπτή μέσα από τη συντροφικότητα και την περιχώρηση. Αν πει κανείς: «είμαι ελεύθερος, γιατί είμαι δημιουργημένος κατ΄εικόνα Θεού», είναι ανάλογο με το να πει: «Σε χρειάζομαι, ώστε να είμαι ο εαυτός μου». Δεν υπάρχει πραγματικό πρόσωπο, εκτός αν υπάρχουν δύο πρόσωπα σε αμοιβαία σχέση ˙ και δεν υπάρχει πραγματική ελευθερία παρά εκεί όπου υπάρχουν δύο τουλάχιστον πρόσωπα που μοιράζονται μαζί την ελευθερία τους.
Εδώ, λοιπόν, έχουμε το πρώτο στοιχείο που η Παναγία μας διδάσκει για την ελευθερία. Το στοιχείο αυτό δηλώνει σχέση, άνοιγμα στους άλλους, ευαισθησία. Κανένας μας δεν μπορεί να είναι ελεύθερος χωρίς το ρίσκο και την περιπέτεια της μοιρασμένης αγάπης.

Αν η ελευθερία σχετίζεται με τη μετοχή, τότε σχετίζεται και με τη σιωπή, δηλαδή με το να ακούει κανείς. «Ιδού η δούλη Κυρίου ˙ γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου», απαντά η Παναγία στον Ευαγγελισμό. Η στάση της είναι στάση ακοής του Λόγου του Θεού. Πράγματι, αν δεν είχε ακούσει το Λόγο του Θεού και δεν τον είχε λάβει μέσα στην καρδιά της, μέσα από την ακοή, δεν θα μπορούσε ποτέ να συλλάβει και να φέρει στην κοιλία της τον Λόγο κατά τρόπο φυσικό. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς επιμένει να παρουσιάζει αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Θεοτόκου, ως εκείνης που ακούει, σε περισσότερες από μια περιπτώσεις. Μετά την επίσκεψη των ποιμένων στον νεογέννητο Χριστό, γράφει: «η δε Μαρία πάντα συνετήρει τα ρήματα ταύτα συμβάλλουσα εν τη καρδία αυτής» 10 . Ο Ευαγγελιστής τελειώνει τη διήγηση του δωδεκαετούς Ιησού με ένα παρόμοιο σχόλιο: «και η μήτηρ αυτού διετήρει πάντα τα ρήματα ταύτα εν τη καρδία αυτής» 11 .

Η ανάγκη της να ακούσει τονίζεται το ίδιο εμφατικά στην προειδοποίησή της στους δούλους κατά το γάμο της Κανά, «ό,τι αν λέγη υμίν, ποιήσατε». 12 . Αυτές είναι και οι τελευταίες αναφερόμενες λέξεις της στα Ευαγγέλια, η πνευματική της κληρονομιά στην Εκκλησία: «Άκουσε, δέξου, απάντησε». Αργότερα, στο Ευαγγέλιο του Λουκά – όταν η γυναίκα από το πλήθος ευλογεί τη Μητέρα του Χριστού και Εκείνος απαντά «μακάριοι οι ακούοντες τον λόγον του Θεού και φυλάσσοντες αυτόν» 13 – σε πλήρη αντιδιαστολή με Οποιονδήποτε υπαινιγμό έλλειψης σεβασμού προς εκείνη που τον κυοφόρησε, ο Χριστός ζητά να φανερώσει περισσότερο τι αποτελεί την πραγματική της δόξα. Δεν θα τιμάται απλά λόγω του φυσικού γεγονότος της μητρότητάς της, αλλά γιατί άκουσε ενδόμυχα το λόγο του Θεού με όλη της τη θέληση και με πλήρη αξιοπρέπεια της προσωπικής της ελευθερίας και τον διατήρησε μέσα της.

Επομένως, φανερώνεται και ένας δεύτερος τρόπος, με τον οποίο η Θεοτόκος καθίσταται εικόνα της ανθρώπινης ελευθερίας. Για τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά και την Ορθόδοξη μυστική παράδοση η Παναγία είναι μια «ησυχάστρια», που υπηρετεί το Άγιο Πνεύμα με τη σιωπή της καρδιάς. Η εσωτερική σιωπή αυτού του είδους δεν είναι αρνητική – μια απλή απουσία ήχων ή μια παύση μεταξύ λέξεων – αλλά είναι θετική και ζωντανή, πηγάζοντας από τα βάθη της ύπαρξής μας και αποτελώντας μέρος της βασικής δομής του ανθρωπίνου προσώπου μας. Χωρίς σιωπή δεν είμαστε αυθεντικά ανθρώπινοι και χωρίς σιωπή δεν είμαστε αυθεντικά ελεύθεροι. Ενώ η αδιάκοπη φλυαρία υποδουλώνει, η ικανότητα να ακούει κανείς είναι ουσιαστικό μέρος της ελευθερίας. Η Θεοτόκος είναι ελεύθερη γιατί ακούει. Αν δεν γίνουμε ικανοί να ακούμε τους άλλους – αν δεν αποκτήσουμε, ως ένα βαθμό, τη δημιουργική εσωτερική σιωπή, όπως έκανε η ίδια – θα πάσχουμε από απουσία πραγματικής ελευθερίας. Μόνο εκείνος που ξέρει να σιωπά και να ακούει είναι ικανός και να παίρνει αποφάσεις με αυθεντική ελευθερία επιλογής.
Υπάρχει, επίσης, και μια τρίτη πλευρά της ελευθερίας που υπογραμμίζει το Ευαγγέλιο του Λουκά. Κατά την Υπαπαντή του Χριστού, λέει ο Συμεών στην Παναγία «και σου αυτής την ψυχήν διελεύσεται ρομφαία». 14

Η ελευθερία σχετίζεται με τον πόνο. Αυτό σημαίνει κένωση (άδειασμα του εαυτού), άρση του σταυρού, εγκατάλειψη της ζωής για χάρη των άλλων.

Η εθελοντική επιλογή της Παναγίας στον Ευαγγελισμό της δημιουργεί θλίψη, αλλά και χαρά. Ανάμεσα στους σύγχρονους διανοητές ο Ρώσος Νικολάι Μπερντιάγιεφ – ο «δέσμιος της ελευθερίας», όπως τον αποκαλούσαν οι κριτικοί του, ένα προσωνύμιο που του προξενούσε ιδιαίτερη ικανοποίηση – έχει παρατηρήσει με οξεία σαφήνεια το υψηλό κόστος της ελευθερίας. «Πάντοτε γνώριζα», δηλώνει στην αυτοβιογραφία του Όνειρο και Πραγματικότητα, «ότι η ελευθερία γεννά τον πόνο, ενώ η άρνηση να είναι κανείς ελεύθερος, ελαττώνει τον πόνο.
Η ελευθερία δεν είναι εύκολη, όπως διατείνονται οι εχθροί της και οι συκοφάντες της _ η ελευθερία είναι βαρύ φορτίο. Οι άνθρωποι… συχνά απαρνούνται την ελευθερία για να ελαφρύνουν τη μοίρα
τους». 15

Ο κοπιώδης, θυσιαστικός χαρακτήρας της ελευθερίας είναι το ίδιο προφανής και στη διήγηση του Ντοστογιέφσκι «Το Αφήγημα του Μεγάλου Ιεροεξεταστή» στο έργο του Οι Αδελφοί Καραμαζόβ. Ο ιεροεξεταστής μέμφεται τον Χριστό γιατί κατέστησε την ανθρωπότητα ελεύθερη και, επομένως, της επέβαλε έναν πόνο πολύ οξύ για να τον υπομείνει. Εξαιτίας της λύπησης για την ανθρώπινη αγωνία, όπως υποστηρίζει ο ιεροεξεταστής, ο ίδιος και οι συνάδελφοί του έχουν αφαιρέσει το σκληρό αυτό δώρο της ελευθερίας: «Διορθώσαμε τη δουλειά σου», λέει στον Χριστό. Έχει δίκιο. Η ελευθερία είναι πραγματικά ένα βαρύ φορτίο, όπως κατάλαβε πολύ καλά η Παναγία κάτω από το Σταυρό. Ωστόσο, χωρίς ελευθερία δεν μπορεί να υπάρχει ούτε πραγματικό πρόσωπο ούτε αμοιβαία αγάπη. Αν αρνούμαστε να ασκήσουμε το δώρο της ελευθερίας που ο Θεός μας προσφέρει, υποβιβάζουμε τους εαυτούς μας σε υπανθρώπους ˙ και αν αρνούμαστε στους άλλους την ελευθερία τους, τους αρνούμαστε το δικαίωμα να είναι άνθρωποι.
Αυτοί είναι μερικοί από τους τρόπους , μέσα από τους οποίους η Θεοτόκος, ο καθρέπτης και το πρότυπό μας, λειτουργεί ως εικόνα της ανθρώπινης ελευθερίας.

«Ουκ ειμί ελεύθερος;» Πράγματι, ο καθένας μας έχει δημιουργηθεί ελεύθερος. Όμως η ελευθερία δεν είναι μόνο δώρο, αλλά και πρόκληση, έργο το οποίο πρέπει να φέρει κανείς σε πέρας, όπως φανερώνει το παράδειγμα της Θεοτόκου. Η ελευθερία δεν πρέπει απλώς να γίνεται αποδεκτή, αλλά χρειάζεται να ανακαλύπτεται, να μαθαίνεται, να χρησιμοποιείται, να γίνεται αντικείμενο υπεράσπισης – και τελικά να προσφέρεται. Ας ολοκληρώσουμε την αναφορά στον Κίρκεγκωρ, με την οποία ξεκινήσαμε. «Το πιο τρομακτικό πράγμα που παραχωρήθηκε στα ανθρώπινα πρόσωπα είναι η επιλογή, η ελευθερία. Και αν θέλεις να σώσεις την ελευθερία σου και να την κρατήσεις, υπάρχει μόνο ένας τρόπος: εκείνο το ίδιο δευτερόλεπτο να την επιστρέψεις στον Θεό, και μαζί της τον ίδιο σου τον εαυτό». Μόνο με την επιστροφή της ελευθερίας μας στον Θεό – μέσα από την μετοχή, τη σιωπή και τον πόνο – μπορούμε πραγματικά να γίνουμε ελεύθερα πρόσωπα κατ΄εικόνα της Αγίας Τριάδας, με βάση το παράδειγμα της υπερευλογημένης Θεοτόκου